Etnografia eta Artea
Gipuzkoako Foru Aldundia
Gipuzkoako Foru Aldundiak ondare higigarri joria dauka, batez ere artelanak eta balio etnografiko eta historikoko elementuak. Horietarik, Gordailuan 40.000 pieza baino gehiago biltzen dira.
Askotarikoak dira haien jatorriak, ezaugarriak, multzoak, gaiak, eskuratzeko bideak, eta abar. Oro har, aldundiak Gipuzkoako historiaren eta gizartearen objektu esanguratsuak bildu nahi ditu, baserrikoak, kalekoak zein industrialak. Hortaz, lurraldean eginikoak jasotzen dira, bai eta, jatorriak jatorri, bertako bizimoduaren, jardunbideen, eboluzioaren, jende arruntaren nahiz kulturan itzala izan dutenen berri ematen dutenak ere.
Porcelanas Bidasoa, Unión de Artistas Vidrieros eta Platería Satostegui lantegietatik iritsitakoak oso interesgarriak dira, enpreson historia, lehengaiak, diseinuak, tresneriak, lan egiteko erak, azken emaitzak eta abar erakusten dituzten heinean. Batzuetan, ostilamendu osoak bildu dira, hala nola Soraitz, Zubimendi, Zugasti Barrena, Oruezabal baserrietakoak, eta Miramar jauregikoa. Halaber, badira biltzaile handien ekarpenak: Manuel Laborde Werlinden, Fernando Díaz Peral, Ignacio Mª Atxukarro, Jesus Mª eta Lurdes Etxeberria, etc. Beste batzuetan, aldiz, artistek eta ikerlariek urte luzeetan jasotakoen emaitzak dira: Didier Petit de Meurville, Nestor Basterretxea, Fermin Leizaola, Xabier Otero, Antxon Aguirre Sorondo, Goruzaleok eta Etnogintza taldeak...
Arte bildumaren gehiena XIX. mendearen bigarren erdialdetik gaur egun arte ekoitzia da. Aipagarria da Euskal Herrian XX. mendeko 60-70eko hamarkadetan egindako lana, bai eta 80-90etakoa ere, Arteleku eta Artista Berrien sariari esker. Artelanak funts guztiaren % 5 dira gutxi gorabehera, margolanak gehienbat, eta, gutxixeago, eskulturak eta estanpak.
Aldundiaren museoetatik datozen bildumen artean, aipagarriak dira Zumalakarregi Museoarenak eta Untzi Museoarenak.
San Telmo Museoa
Donostiako Udal Museoa, San Telmo komentu izandakora lekualdatu zelako gerora horrela deituta, Euskal Herriko zaharrena da, 1902an fundatua. Ehun urte luzetan milaka objektu jaso ditu: arkeologikoak (650 ale) etnografikoak (12.000 baino gehiago), artistikoak (6.800 baino gehiago), historikoak (800 aletik gora), argazkiak (15.000 baino gehiago)… Oraindik ere, museoak eutsi egiten dio euskal gizartearen historia eta bilakaeraren bilduma adierazgarrienak kontserbatzeko, osatzeko eta handiagotzeko erantzukizunari.
2011n birmoldatu zelarik, Gipuzkoako Foru Aldundiak eta Donostiako Udalak hitzarmen bat adostu zuten, San Telmok erakusgai paratzen ez dituen bildumak Gordailuan jaso eta kudea ditzan. Hortaz, STMren 35.000 pieza baino gehiago Gordailuan bildu dira. Gainerakoak bezala, ikerlarien eskura daude, bertan kontsultak egiteko. Aldundiaren bildumekin egiten den bezala, aldi baterako erakusketetan mailegatzeko objektuak ere bertan zaharberritu edota prestatzen dira.
Bestelako erakundeak
Gordailuko biltegietan beste erakunde eta partikular zenbaiten kultur ondarea ere jasoa dago. Milaka elementu dira, garai, teknika eta euskarri desberdinetakoak.
Nabarmentzekoak dira Nestor Basterretxea, Rafael Ruiz Balerdi, Menchu Gal eta Gipuzkoako beste artista batzuenak, bai eta Kutxa Fundazioaren 1300 koadro baino gehiago ere… Gipuzkoako Batzar Nagusien eta udal zenbaiten jabegoko artelanak ere, beren egoitzan bertan ez dituztenak, Gordailuan gordetzen dira.
Arkeologia eta Paleontologia
Gordailuan zaintzen dira Gipuzkoako material arkeologikoak eta paleontologikoak. Nola historiaurrekoak, hala Aro Historikokoak, indusketetan, prospekzio arkeologikoetan edota ezustean agertutako piezak dira, 12.000 kaxa baino gehiagotan gordeta. Materialen artean, denetik dago: harrizko, hezurrezko eta metalezko tresnak eta armak; zeramikak, apaingarriak, bai eta animalien hezurrak eta antropologia aztarnak ere.
Gure lurraldearen historia ezagutzeko oso pieza interesgarriak daude Gordailuan: lehenengo gizakien aztarnak, adibidez Lezetxikiko humeroa, Ekaingo zein Praileaitz I-eko arte higigarri paleolitikoa, Higerreko osagai erromatarrak, Mendikute eta Aitzorrotz gazteluetako armak eta apaingarriak, Hondarribiko Panpinot kaleko zurezko gaiak, garai desberdinetakoak. Bestalde, aipa genitzake ikerketa paleontologikoetatik jaso diren aztarnak ere: hamaika hartzen aztarnak, hienak, eta Arrikrutzen aurkitutako haitzuloetako lehoia ia osorik.
Historia
Bildumaren lehen ekarpenak Telesforo Aranzadi, Enrique Eguren eta Jose Migel Barandiaranen indusketetan ateratako material arkeologikoak izan ziren. Espainiako Gerra Zibilean (1926-1939) sakabanatu ziren, besteak beste Arabako eta Bizkaiko museoetara. 1948an Aranzadi Zientzi Elkarteak, Aldundiaren agindupean, material horiek berriro elkartu zituen Gipuzkoan.
Gure lurraldean arkeologia museorik ez dagoenez, bilduma Aranzadi Zientzia Elkarteak kudeatu du urte askotan, 2006 arte. Geroztik, Eusko Jaurlaritzak ardura bere gain hartu du, lehenik enpresa pribatu baten bidez; 2015etik aurrera, Foru Aldundiari pasa dio bildumen kudeaketa, gainontzeko lurraldeetan bezala.